ХХІV Ватра в Ждини - туга, радіст і надія

Як што року літом є місяц липец, як што року в місяци липци є Лемківска Ватра в Ждини. Тото лемківскє свято єднає розшмарених по цілім світі лемків. Будит тугу за минулим, але родит тіж і певни запитаня, яки можеме огорнути єдним великим «Што з нами буде?»

На Ватрі мож почути ріжни оптимістични думки, але і тих песимістичних єст дост. Хоц доля лемків не легка, кождий лемко все найде час, штоби ся з другим лемком зийти. Тягне го до дідових гір, де співом в лишеній серед опорожнілого села церкви, і на квитучих полянах споминат давне, втрачене щастя. А коли потім, рано, ся зобудит, одраз знає, же ся нашов в Ждини, на Лемківскій Ватрі.
        Дозволь, читачу, представити пізріня моїма очами на тоту минулу, ХХІV Ватру. Єй центральним місцьом била напевно сцена. Організаторе прібували в тім році шукати контакту з представниками вшитких поколінь. Барз міцно наголошени били дітячи елементи програми – то барз добрі, бо в дітох наша надія. Барз гарді удали ся нічни концерти, не хочу виріжняти окремих ансамблів, але кождий мав свій вклад в неповторний клімат ватряного нічного концерту. Ватра то не лем сцена – то житя під шатрами, нагода купити цєкаву книжку, запис рідной музики, або іншу памятку, звязану з нашим лемківским чи, ширше – українским коріням. Ватра то тіж місце, де мож ся взаємно погостити, зісти дашто принесене з хижи, або, частійше, куплене на місци з лемківских традицийних страв, або всядиль популярного уличного ідла. Коротко можна речи – Ватра то шторічне свято лемків, де кождий найде дашто для уха, тіла і души (в недільних літургіях), а спрагнени любуваня мают поважну шансу на міцнійше битя серця. Треба спомнути і о тім, же широком пропозиційом лемківской спартакіади задбали організаторе і о нашу фізичну кондицію.
        Вертаючи до самой сцени, треба повісти, же кус бракувало лемківских ансамблів з Польщи. Зложили ся на то ріжни проблеми. Вірю, што не буде то підставом до взаємной сварні. Не дайме ся ставляти на ріжних берегах ріки, котра зове ся Лемківщина, бо то она дає нам силу і гарантує сенс битя лемком. Ватра в Ждини лемків єднат, приїжджают на ню і лемки «лем-лемки», і лемки, котри ся чуют частином україньского народу. Єдни і други ситят ся красом гір і черпают силу з рідного повітря, і піддают ся рефлексії над минулим. Аналізи родят тіж і певни критични оцінки Ватри. Барз гарді повів на закінченя заступник голови Обєднаня лемків Василь Шлянта: «Як дашто вишло не так, то вибачте», і думам, же дає то підставу до можливих зауваг на певним культурним рівни. Бо, на жаль, часто критика ждиньской Ватри єст формулувана без огляду на програму і заочно – тима, котри сцену не озерали. Вірю єднак, же полеміка родит аналізу не лем чужих, але і своїх позицій і свойой поведінки.
        Думам, же час юж повісти критикам отверто: присутніст загальноукраїньской культури і єй вплив на лемків не знищили нашого лемківства. Памятам тогорічну ватряну подію, коли ранком мив єм ся при потічку, почув єм од сусіда україньску мову. Коли єм ся го звідав чи лемко, тот повідат: «Ні, тільки мати з Лемківщини». Він майже терпит, же не чистий лемко.
        Наша ідентифікація в Польщи ріжнима ходит дорогами, але повинни нас они довести до спільной згоди. Не будме як жиди на пустини, з котрих мусіло одийти ціле поколіня, штоби гвойти до обіцяной землі. Чи так само маме чекати на обіцяну за наше вісляне терпіня згоду?За рік буде 60 років акції «Вісла», але тіж і ХХV Лемківска Ватра в Ждини. Будме там разом, най єдних не разит синьо-жовтий прапор, котрий, між іншим, веде нас до братів-лемків на Україні. Як могли зме почути, в вересни свою першу Ватру буде організувати 10-тисячна громада лемків Луганщини.
        Не бійме ся, отже, критики, лем дайме єдни другим шанс бити лемком.
        На Ватрі почув єм тіж і такій погляд, што не є юж лемківской Ватри. Тота в Ждини єст лем україньска, тота в Михалові – польска. Зрозумів єм то кусцьок як заклик колонізувати інши території, може навіт континенти. Може там тоти лемки найдут для ся місце, але буде оно далекє і од рідной Ждини, і навет од Михалова.
        Ідеме, ідеме, дражку не знаєме
        Думам, же в передден ХХV Ватри і 60 річниці акції «Вісла» пришов юж на то час, штоби спільну дражку найти.
        Як што року, ХХІV Ватра вказала, што нияка «українізація» нам не грозит, што в Ждини проходит найбільше лемківскє свято в Польщи, котре пробує завернути асиміляцийни процеси серед лемків, тих яки ся за українців уважают, але тіж і тих, котри проукраїньских симпатій не вказуют.Най тогорічнє ватряне повітря і тепло води на Климківці обудит в нас надію, же приде в наступнім році місяц липец і буде в Ждини Лемківска Ватра, і же зас ся на ній вшитки зийдеме.

Адам Вєвюрка

фото Анни Кертичак

Наше слово № 34, 20 серпня 2006 року